TLAHTLAPOWALTIN CUENTOS TLEN POWI ITLAHKOTIAN VERSIoN NAHUATL ESPAÑOL6



MIKTLI ITLAHTOL
EL MENSAJE DE UN DIFUNTO
Ramón  tEpolE  gonzálEz

zongolica, VERacRuz
Sen tlakatzintli okinekiaya kiittatih sen iyolikni tlen ochanchiwaya ichin okse altepetl  tlen amo wehka okatka. Tlahkotonalli oyahtikiski wan   kemin   okinixmatiaya   nochtin   ohpitzaktin,  otlakotontiyah kanpa okachi kualkan ahsiti. Tlahkotian millan wan kahwentlan sankuinalli  opanotiyah  wan amo okimachilih  kenemin  ahsito  ipan sen  ohtlamaxalli  kanin  omosewihtoka  se  wewetzin  ipan  se  tetl. Ihkuak okahsito niman okili:

—Tlen tikchiwa? Wewetzin okinankili:
—Nimoyehyekohtok, amati kox itlah amo kuali onikchih itech nonemilis, miak onitekipano nochi tlen oniktlanki nochokowah onikinmakak, maski amo wel miak, inon tomin tlen nikinkahtewilis, welitis kinahxilis ika monekuitlawiskeh,  wan yehwan amo nechwelittah, yiwehkawitl  amo  witzeh,  axan  san  iwan  noxokoyo nichanchiwa wan walewa amo tikpiah tlen tikuaskeh.

Tlakatzintli okinankili:

—Amo ximotekipacho,   tel  amo  mahxilia  ikinon  amo  walehkoh, tikittas  sanelihkika ahsikiweh.

Wewetzin oksemi okiwalihto:

—Amo nikneltoka  kox ehkoskeh,  nikmachilia  yonechilkahkeh nokonewah, axan nimitztlatlahtia ihkuak tikinittas, tikinmakas notlahtol, neh  yononewak  wehka nipahpaxaloti  wan amo nikmati kox ok nimokopatih.

Tlakatzintli okihto:


Un señor tenía  la idea de ir a visitar a uno de sus amigos que se en- contraba  en una comunidad cercana. Salió de su casa al mediodía, el trayecto era por unas veredas que pasaban enmedio de los cafetales, por ahí se fue y como ya sabía el camino no se perdió.

Al llegar a un crucero encontró  a un conocido que era su amigo y que estaba sentado  en una piedra a una orilla del camino. Le habló diciéndole:
—¿Qué haces?

El otro le respondió:

—Aquí estoy pensando lo que ha sido de mi vida, lo que les he dado a mis hijos,  que no es mucho pero sí lo suficiente  para que vivan bien. Pero ellos, parecen no darse cuenta  de que existo, tiene  años que sólo vivo con el más chico y los demás no me atienden, y a veces no tenemos para comer.
Le contestó:

—No te preocupes, tal vez por no tener tiempo a ti no te han venido a ver, ya verás que cuando menos te lo esperes van a llegar.
El señor volvió a decir:

—No creo, ya pasaron  mucho años y no hay para cuando  vengan, quisiera que tú les dieras un mensaje cuando los veas, me harías ese favor, yo voy a visitar a un amigo y no sé cuando regrese.
Le respondiò:

—Como no, con mucho gusto yo les digo lo quieras,  pero no creas que no los vas a ver, ten paciencia.


—Kema, tla  ihkon  tikneki,  nikinmakas,  amo ximoxihxiko yehwan walehkoskeh, tepìtzin  ximochia.

Kemin wewetzin  amokimatiaya  tlahkuilos,  okikixti  wan okimakak sen amatl xoxolochtik wan okili ma kiihkuilili inin tlahtolli.

“Nokonewah: miak nemechtlasohtla, maski amo nikmati  kenemin onkateh, tlalia onkipiah mokonewah noso amo, kox kuali onchanchiwah kanin onkateh, neh nemechilnamiktok  ika miak pakilistli,    ihkuak    onneskeh    miak    oniktlasohkama     noyolilis, axan xikmatikah mostla wiptla nemechkahtewas wan amehwan ankihtoskeh kox kuali tekitl  onikchi ihkuak onmoskaltihkeh, noso satekitl  mowan onimokuahkualaniaya. Nochipa oniknekiaya mowan onimotlahtlapowiskia wan amehwan amo kemanian otechkakilihkeh. Onimotlahtolchikah  kanpa   amehwan   onyaskiyah   temachtiloyan, amati  kox amehwan  ankiwelittah  nochi  tlen  onikchih.  Amati kox ok nikakis  tlenon  ankihtoskeh noso tlenon  ankiyehyekoskeh. San inmoyeknemilis nemechkahtewilia.”  Anmotah

Tlakatzin  okitlatih   amatl  wan  oyahki,  oahsito  kanin  oyaya,  wan okichih tlen iteki. Yiteotlak okinamik sen telpochtli tlen amatl okimakaskia omotlahpalohkeh wan oyahkeh kanin ochanchiwaya wewetzin. Ihkuak ahsitoh,  tlakatzin  wel miak omomawti, wewetzin tlen ohtlipan okinamik kalihtik okatka yomomikilih. Niman omotetlahtlanih:

—Kemanian oixpoliwik motahtzin. Okinankilihkeh:
—Yala oixpoliwik, otikahsitoh san kemeh kochtok ikahwentlan, wan

ichoko tlen xokoyotl otlanawatih  ma tikwalikakah.

Como el viejito  no sabía escribir,  le pidió que lo hiciera  un  papel arrugado que le dio, y le dictó este mensaje:

“Hijos los quiero mucho, a pesar de no saber como están,  si tienen hijos o no, si viven bien en donde quiera que estén,  yo los recuerdo con cariño y respeto aunque ustedes  no se encuentren aquí en este momento.  Estoy agradecido con la vida por haberlos tenido,  yo sé que en este tiempo de vida que me queda ustedes sabrán juzgarme si lo hecho por mi estuvo bien o no, siempre quise hablar para resolver problemas, nunca  se me dio la oportunidad  de ser escuchado,  tuve la necesidad  de ser fuerte  en la conducción de su vida para poder formarlos, tal vez a esta hora crean que yo fui bueno, quizás ya no puedan decírmelo, o tal vez sí. No tengo nada que heredarles sólo el haberlos formado para la vida. Los quiere mucho su Padre”

Se guardó el papel, se despidió de su amigo y siguió su camino. Al llegar a la comunidad realizó las actividades que se había programa- do y al llegar la tarde  encontró  a un hombre que tenía  años de no ver, recordó que era hijo del amigo que vio en la mañana, le habló y le dijo que tenía un mensaje para él, éste le invitó a la casa que visi- taba y al llegar ahí lo que encontró lo dejó sorprendido: una persona estaba  tendida  en la entrada  de la casa y al acercarse y preguntar de quién se trataba  su sorpresa fue mayor, pues le dijeron algunas personas:

—Ayer murió, lo encontramos en su cafetal como si estuviera dormi- do, y su hijo más chico nos dijo que lo trajeramos para acá.

Él preguntó  cada vez más atontado:

—¿Cómo que murió ayer?



Kemin amo okineltokaya  tlen okilihkeh oksemi otlahtlanki:

—Kox melahkayopan oixpoliwik tetahtzin? Oksemi okinankilihkeh:
—Kema… yala kualkan ?

Ayikmitla okiwalihto, san omihyoka wan omoyehyeko:

—Tlalia yala oixpoliwik. Akin iwan onimotlapowi tlahkotonalli nepa ohmaxalko?

Niman opehki tlakayowiwiyoka, sawel miak omomohti, okipopochwi, inawak omixpoh, omotlatzahtzilih wan okinnotzki nochtin chokomeh wan amatl okinmaktili ma kipowakah, yehwan nihki omomohtihkeh, ihkuak okitenkakeh tlen okihto intah.

Mostlatika tlakatzintli omokopki ichan, ihkuak opanoto ohtlamaxalli kanin wewetzin okinamik, san kuali otlahtlachixki, ayakmo omomohti wan okiyehyeko:

—Kuali ximosewi noyolikni,  motlahtol innawak mokonewah onikahxitito.
Moneki  tonantzin wan  totahtzin,  tikintlahpaloskeh ihkuak yoltokeh,  tikintlasohtlaskeh wan tikinmalwiskeh,  tlalia  amo ihkon tikchiwaskeh,   maski  yomomikilihkeh,  yehwan  kualtis  techiliskeh tlalia kuali totlayehyekol.



Le dijeron:

—Sí… ayer…

Él ya no contestó,  se quedó pensando:

—Si él murió ayer, entonces ¿con quien hablé hoy?

Su cuerpo  tembló  de miedo,  y se santiguó  frente  al cadáver  que estaba ahí. Fue acercándose a los hijos que llegaron ese día porque su hermano les avisó, y les dijo en secreto lo que él había vivido al mediodía.  Ellos leyeron  el papel  que dictó  el difunto, también  se sorprendieron  y comprendieron  lo que su padre les comunicó y que quizás nunca escucharían de él. Se arrepintieron de no haberlo visto estando vivo, aunque tal vez demasiado tarde.

Regresó a su casa al siguiente día, al llegar al crucero en donde el día anterior  platicó con su amigo se quedó mirando la piedra en donde estuvo sentado el difunto y sin sentir miedo pensó:

—Descansa en paz amigo, el mensaje fue entregado  a tus hijos.

Si tenemos  vivos a nuestros  padres debemos quererlos,  respetarlos, si no lo hiciéramos así, ellos verán la forma de hacernos  saber de nuestra  equivocación aunque quizás ya no estén vivos.



WEWEH WAN
ICHATANAH

EL VIEJO
Y SU CHATANATE


JoRgE  luís  hERnándEz


rAFAel  delgAdO, VerAcruz




Nepa wehka, itech  sen altepetl,  inin tlamantli  opanok: Sen tonalli kualkantika, sen wewetominyoh okinnotzki nochtin telpochtin, tlen itech inon altepetl  ochanchiwayah.  Achto okimotlakewih sen choko ma kinpowah keski owalehkokeh. Satepan okinilih inin tlahtolli:

—Xikittakah,  itech  inin  tonalli miak  xiwitl  onikontlamito, sawel yiniwewe, nokonewah yomoskaltihkeh wan wehka oyahyahkeh,  axan amikah nopantlachia, nosiwa nihki yiwehkikah omomikilih.

Amehwan  antelpochtin,  anchihchikawakeh, ikinon  axkan  nikan onemechnotzki, nihki anmonawak nimotlasohkamati. Kemin amehwan, ihkon onitelpochtik.

Niman inon wewe omotlalih ikaltenpan, wan okiwaltlahtlanih choko tlen okilli ma kinpowah:

—¿Keski mowanpowah otikinpoh? Choko okinankilih.
—¡Mahtlaktli wan ome! Wewe okili:
—Teh mowan: ¡mahtlaktli  wan eyi!

San  niman  okinnawatih   nochtin   ma  motekpanakah,  owalmasoh ihtik  ichatanah  wan okinxehxelilih  eheyi kamohxochitl,  tlen  kuali yosewalowak, nihki  ompa okinpiaya  ompoalli teokuitlatomin, wan oksemi otlahto:



Esto sucedió en un lugar lejano. Cierta mañana un personaje adinera- do y de edad avanzada, hizo un llamado a los jóvenes de la pequeña localidad y les hizo el siguiente comentario:

—Bienvenidos jóvenes, quiero hacerles de su conocimiento  que en este día cumplo bastantes  años de vida, ya estoy viejo, ustedes saben que mis hijos crecieron y me abandonaron,  se fueron de este lugar y viven lejos de aquí. Además, hace unos años mi mujer murió, actual- mente vivo solo. Los mandé llamar porque ustedes son jóvenes, fuer- tes físicamente e inteligentes y de verdad les agradezco su presencia, hace muchos años yo tambien fui joven.

El hombre se sentó frente  a todos en el quicio de su casa, y con voz cansada  pidió a un  joven que contara  a los presentes,  después  le preguntó:

—¿Cuántos son en total?

A lo que el joven amablemente contestó:

—¡Son doce señor! El abuelo le dijo:
—¡Y contigo trece!

Rápidamente  les pidió que se formaran,  les fue entregando  a cada uno tres camotes de flor de gladiolo con el brote de la planta un poco grande, mismos que los tomaba de un chatanate que tenía el señor, en donde había cuarenta  monedas de oro, al terminar de entregarles los camotes, éste volvió a dirigirse a todos de esta manera:



—Inin kamohxochitl tlen nemechmaktilia xikintokakah, xikinkuetlawikah, ihkuak xotlaskeh xikintekikah wan xikinwalikakah, oksepa  nikan  timonamikiskeh   ipan  eyi  metztli  wan  tlahko,   tlen choko kinwalikas inon xochitl kitlanis inin tomin kostik.

Chokomeh oyahkeh inchan okichiwatoh tlen inon wewetzin okinnawatih:  okamohtokatoh.

Miak tonalli  opanok  wan  kamohtli  tlen  okitokkeh   amo  oixwak, yehwan  amo  okimatiayah  kox  yen  wewe okintzinnelwayokopinki wan okintzinxoleh.

Ahsik tonalli, nochtin  chokomeh  okiwikayah  eheyi  xochitl,  choko tlen achto okinpoh iwanpowah amitlah okiwikaya, tlakuitlapan omotlalito,  onpa ixtleokochtoya. San niman  wewe okintlahtlanilih ma kimaktilikah  inxochiwah,  wan opehki kinpowa: eyi, chikuasen, chiknawi,  mahtlaktli   wan  ome,  kaxtolli…  sempoalli  wan  kaxtolli wan se… wan ihkuak nochtin  yokimaktilihkeh, wewe otlapoh:

—Nikan poliwi eyi xochitl, ¿Akin amo okintemaktih?

Wewe  okiwalittak  choko  tlen  amitla  okiwalikatoka  wan okitlahtlanito:

—Tleka amo otikinwalikak  moxochiwah, koxamo kanah otikinnamakak, kanin otikinkah?

Choko, omopina wan okinankili:

—Amo onikinwalikak  wan amo kanah  onikinnamakak,  ompa nokalixpan   onikintok  tlen   otechmakatiek,  nochipa  onikinatekih wan amo kemanian oixwakeh, mach nikmati tleka opalankeh.



—Bien jóvenes,  los tres  camotes  de gladiolo que les acabo de en- tregar  los deben sembrar, para ello deben cuidar de su crecimiento. Llegará el tiempo en que florezcan y eso es exactamente  dentro  de tres meses y medio, nuevamente  nos veremos en este lugar y cada de uno de ustedes va a traer sus flores, alguno será el ganador de estas monedas amarillas.

Ilusionados  los jóvenes  se marcharon  a sus  respectivas  casas.  Es- tando  allá siguieron las recomendaciones  de aquel longevo hombre: sembraron sus tres  camotes.  Con el correr de los días y a pesar de los cuidados que tuvieron  para sembrarlos los camotes no enraiza- ron, hábilmente  el viejo les había raspado la raíz a cada uno de los bulbos.

Llegó la fecha pactada para reunirse con el anciano. Los jóvenes lle- garon al lugar y cada quien llevaba consigo tres hermosas flores de gladiola. Curiosamente uno de los muchachos se presentó  sin ellas, se sentó  en un rincón y se le notaba  una tristeza  enorme.  El recio hombre ordenó que cada uno le hiciera entrega  de las hermosas es- pigas, él las fue contando: tres, seis, nueve, doce, quince… treinta  y seis… Terminada la entrega  el hombre habló:

Faltaron tres flores por entregar,  ¿Quién no las trajo?

El joven que al inicio contó al grupo se encontraba  sentado separado de ellos, y bastante  cabizbajo no se percató de la sorpresiva presencia del viejo, que al momento le preguntó:

—¿Y tus flores, por qué no las trajiste? ¿Será acaso que las vendiste?
¿Dónde las dejaste?

Con pena visible, el joven le contestó:



Wewe okiwalihto:

—¡Nimitzkneltokilia motlahtol choko!

Okseki telpochtin  san opaktoyah  wan owehwetzkatoyah, okiyehyekowayah:

—Inon  tetah  techxehxelilis  inon  teokuitlatomin, tlen  kipia  ihtik ichatanah.

Wewe okinnotzki  telpochtin, wan oksemi okinilih ixpan choko tlen amitla okiwalikak:

—¡Nikneltokilia itlahtol wan nikmawisitta!

Ihkuak  tomin okimaktilih,  nochtin  telpochtin  san omihyokahkeh. Wewe oksemi chikawak otlahto:

—Nochi tomin  nikmaktilis  inin  choko,  yeh  kualyotika  okitlanki, amehwan techkahkayawasneki. Inon xochitl tlen antechwalikilihkeh amo yen kamohtli tlen yikeski mestli onemechmakak. Kamohtli tlen ankiselihkeh,  nonewian onikinnelwayokopinki wan onikintzinxoleh, ikinon inon kamohtli opalanki, maski okipiaya kualtzin iselo. Anmowanpo melahkayopan otlahto, amehwan amo.

Nochtin chokomeh tlen  owetzkatoyah  san omopachohkeh,  ayakmo otlahtohkeh, omopinatihkeh wan oyahkeh.
Inin     tlahtolli     technextilia:     amo     ma     titlakahkayawakah, ma tiktenextilikah tlen melawak tlahtolli wan ihkon amo timopinatiskeh.




—Sí señor, no las traje y no es porque las haya vendido. Verá usted, sembré los camotes que me dio, les eché agua a diario, pero jamás enraizaron,  al poco tiempo me percaté de que se habían podrido, no se por qué.

El viejo pronunció estas palabras:

—¡Creo en tu sincera palabra joven!

El resto del grupo se reía y burlaba del honesto  muchacho, estaban seguros de que el hombre ya les iba a repartir  el dinero que celosa- mente guardaba en el chatanate. Dirigiéndose a todo el grupo dijo:

—¡Admiro tu honestidad  joven, recibe mis respetos!

Todo el grupo guardo silencio ante tales palabras, quedaron perplejos al ver que el señor entregaba  el dinero al joven y habló enérgica- mente:

—A su amigo le entrego el dinero porque ganó limpiamente,  ustedes quisieron tomarme el pelo. Las flores que me entregaron  no sé de que camote salieron, pero les aseguro que no son de los que les entregué hace unos meses, ya que para probar su virtud, les entregué  los bul- bos sin raíz, yo les raspé para que se pudrieran a pesar de que tenían el brote ya grande. Entonces lo que me dijo su compañero es verdad, ustedes mintieron.

Todos los jóvenes que se burlaron al principio se apenaron,  se retira- ron del lugar agachados, por el chasco que se llevaron.
Este suceso nos enseña a no mentir y a actuar con rectitud para no que- dar en ridículo ante nadie.

TIXKOMITL

EL COMELÓN

lOrenzO  tzOyOhuA  BOniFAciO

zongolica, VERacRuz




Kihtowah tokohkolwah, okatka sen tlakatl tlen nochipan otekipanowaya  wan amo kemanian osotlawaya. Ihkuak okikuaskiah itlah    nakatzintli,   isiwa   satekitl    okitlahmachiaya    wan   tlakatl miek okinekiaya  nakakuas,  maski yiwel tomawak okatka.  Walewa okihtowaya:
—Tleka satekitl  techtlahmachia, lamah  tzotzokatl?  neh  nochipan nitekipanowa  wan nikwalika nochi tlen monehneki.
Isiwa okinahnankiliaya:

—Kuali xikilnamikto, ¬ miktlanpitzoxitontli nochtin tochanehkawah nihki moneki nakakuaskeh  wan teh satekitl  titixkomitl.
Ihkon  nochipan  omokuahkualaniayah. Sen tonalli tixkomitl  okilih isiwa:
—Xikchipawa sen poyohtzin  wan ipan techtlaxkaltis, nikittatih sen noyolikni  ma nechtomintlaneti, yeh wehka chanchiwa  wan ikinon moneki miak nimotlakualwikilis.
Isiwa okiwelkakilih, okitlaxkaltih wan tixkomtlakatl onehnentiyah. Ahsito ipan sen tlalmanalli kanpa omotzoponih wan okihto:
—Axan kemah amikah nechkuilis notlakual.

Achto    otlastlakoh     wan    kemin    amikah    okittak,     okikixtih itlakual. Sanelihkika se wewetzin okimonextilih, inon tetahtzin okitlahtlanih:
—Tlen tikchiwa nikan moselti nowanpo? Omotlakualtlatih  wan okinankilih:
—Wehka nimotomintlanewiti ikinon nikan nimosewihtok.


Cuentan los abuelos que hace mucho tiempo existió un señor muy trabajador,  nunca  descansaba,  el problema era que cada vez que su mujer le daba de comer algún tipo de carne,  ella sólo le daba una pequeña porción, y él quería más. A pesar de estar gordo, a veces él decía:
—¿Oye mujer avara por qué me racionas la carne?, si yo siempre me preocupo por traer lo suficiente a casa.
La mujer contestaba:

—Recuerda bien gordo marranudo,  también la familia tiene  que co- mer y tú te pasas de comelón.
Por eso, frecuentemente estaban riñendo. Un día, el comelón dijo a su esposa:
—Mata un pollo, cocínalo bien y pónlo completo en mi bastimento con muchas tortillas, porque voy a ver a un amigo para que me preste dine- ro, el señor vive muy lejos y por ello necesito llevar suficiente comida.
La señora obedeció, hizo lo que le ordenaron  y al poco rato  aquel hombre emprendió el camino en busca de su supuesto amigo. Al lle- gar a una loma se sentó a tratar  de comer, para eso se dijo:
—Ahora sí, nadie me quitará la comida.

Observó a los alrededores para asegurarse que nadie lo viera y cuando estaba  a punto de sacar su bastimento  y se le acercó un viejito de cara bondadosa,  de vestimenta  sencilla,  a quien  no vio por dónde salió. Éste le preguntó:
—Oye amigo a dónde vas?


Wewetzin oksemi otlahto:

—Tlalía  motlakual   techyekoltis,  nimitztlanetis,  san  kech  tomin tiknekis.
Xitontlakatl okihto:

—Amo tehwatzin,  tlasohkamati.

Wewetzin ayakmitlah okitlahtlanilih, san okiwalihto:

—Ma niohtoka san xikmatoh: Yen Teotl iwan otimotlapowih. Tixkomtlakatl  amo okineltokilih,  okimokechpanoltih  itlaxkalpoxah
wan onehnentiyah. Ahsito kanin  okatka  sen komolli wan oksehpa

omotlalih kanin otlakuaskia  wan omoyehyeko:

—Nikan amikah nechittas, axan kemah niyektlakuas  noselti.

Ihkuak okikixtiskia itlakual okittak itzalan teyoh sen pinotl okistewak wan inawak ahsiko.  Inon pinotl  okipiaya amo kuali itlachialis  wan nihki okitlahtlanih:
—Nowanpo, kanin tiyah? Tixkomtlakatl okitlawelnankilih:
—Tlen moteki! Pinotl okilli:
—Kuali nikmatok  tiktemotih sen  mowanpo, ma mitztomintlaneti. Tlalia motlakual techyekoltis, nimitztleokolis  nochi tomin tlen tiknekis,  kuali xikmato: neh nitlawelilo.
Xitontlakatl    omomohtih,    amo   okixewilih   tlen    okitleokoliskia tlawelilotl, omoyolkuik wan okinankilih:
—Amo nikneki  motomin,  welitis  nikmotlanilis  tlalia  okachi  miak

nitekipanos.


Rápidamente él guardó su comida y le respondió:

—Voy a buscar a un amigo, ya que necesito que me preste dinero. El recién llegado le contestó:
—Si me invitas de tu comida yo te puedo prestar ese dinero. Él volvió a decir:
—No, gracias.

El señor no insistió, y le dijo:

—Está bien, me voy, pero antes debes saber que yo soy Dios.

El obeso hombre no le creyó, tomó su bastimento, lo metió a la bolsa y empezó a caminar. Después de un rato, al llegar a una rejolla dijo:
—Aquí voy a comer mientras nadie viene.

Y  volvió a sacar sus  cosas,  esta  vez se sentó  sobre  el suelo  y al disponerse  a comer, vio que detrás  de una piedra grande salió una persona, vestida con traje negro, buen calzado y mirada maliciosa, le hizo la misma pregunta:
— ¿Oye amigo a dónde vas?

Y él le respondió de mala forma:

—No te importa. Entonces el de traje dijo:
—Yo sé que vas a buscar a un amigo tuyo para que te preste dinero, pero si compartes tu comida yo te puedo regalar el dinero que quie- ras, porque yo soy el diablo.
Él comelón sintió miedo, pero no cayó en la tentación y respondió:

—¡Yo no quiero tu dinero, puedo conseguirlo trabajando!

A toda prisa se puso de pie, tomó sus cosas y continuó  su camino.

Nimantzin omoketzki, okinololoh nochi tlen okiwikaya, wan onehnentiyah. Kanin osotlawato omoyehyekoh:
—Axan kema nitlakuas,  maski ikah ma walehko sawel nimayani. Oksemi  okikixtih   itlakual,   wan  ihkuak   yotlakuaskia,   sanelihki
okimonextilih  sen siwatl wan okitlahpaloh:

—Panolti  nowanpo,  koxamo  tiknekiskia  techonyekoltis  sen kamatzintli  motlakual?
Tixkomtlakatl okikualankanankilih:

—Neh, amo nimowanpo!  Wan amo nimitzyekoltis  notlakual,  nepa xiohtoka.
Siwatl amo omotekipacho, wan okiwalihto:

—Amo xikualani,  nochtin  tlen  nikan  tlaltikpaktli yoltokeh, nowanpowah.  Amo nikinitta kox  pinomeh,  masewaltin,  kokoneh, noso  kohkoltin,   nochtin  nech  mawisitah  wan  ihkuak  inpan  ahsi tonalli, nikinwikatikisah. Yen neh nimikilistli.
Tixkomtlakatl okachi omomohti wan otlakayoseseyak, maski kualtzin otonatoka, oksemi omoyolkuik wan okiwalihto:
—Nikanpa ximotoki ma titlakuakah.

Ihkuak opehkeh  tlakuah,  tixkomitl  amo kualtik  okitolo sen kamatl tlen  okimoxelilih.  Mikilistli otlahtlakuah, kanpa  okitlamito  nochi poyohnakatl  wan tixkomitl sanelihki omihyokah, owalmik, yen mikilistli okiwikak.
Moneki amo satekitl titlakuaskeh, ma tikkuakah  san tlen tiknehnekiskeh,     tlamo     kualtis      timokokolistemoliskeh      wan
timikiskeh.


De tanto andar rumbo a la casa de su “amigo” se cansó y entonces pensó:
—Ahora sí voy a comer, venga quien venga.

Sacó su comida, se acomodó en el suelo, en eso nuevamente  vio lle- gar a alguien, esta vez se trataba  de una mujer quien amablemente lo saludó, diciendo:
—Buenas tardes amigo, ¿podrías invitarme de tu comida? Él, muy contrariado,  le respondió:
— ¡Yo no soy tu amigo!

Tranquilamente la recién llegada le dijo:

—No te enojes,  yo soy amiga de todos los que están  vivos aquí en la tierra;  no distingo  a ricos, pobres, niños y adultos,  porque todos ellos me respetan  y cuando les llega la hora me los llevo, yo soy la muerte.
Entonces, él se asustó y sintió un frío intenso en todo su cuerpo, aún cuando el día era caluroso y sin resistencia accedió:
—Está bien, ven, siéntate  aquí, ¡vamos a comer!

Cuando el comelón se dispusó a comer un pedacito de carne, no se lo pudo tragar.  En cambio la muerte  comió y comió hasta  terminar toda la carne de pollo. De pronto el hombre gordo murió; la muerte se lo llevó.
Aprendamos la lección: Todos debemos comer únicamente  lo nece- sario, porque cuando comemos demasiado podemos tener  obesidad,
una enfermedad que nos puede producir la muerte.




TLAMILIZTLI

FIN


TLAHTLAPOWALTIN
CUENTOS

se terminó de imprimir
en el mes de diciembre de 2008
en los talleres de Ediciones Gernika, S.A.
Latacunga No. 801, Col. Lindavista
07300, México, D.F. gernika_gernika@yahoo.com.mx

Su edición consta de 1 000 ejemplares

Comentarios

Entradas populares