TLAHTLAPOWALTIN CUENTOS TLEN POWI ITLAHKOTIAN VERSIoN NAHUATL ESPAÑOL4



POYOHLAMATL
WAN ASTOTL

LA GALLINA Y LA ZORRA

santiago  cocotlE  tEpEpa

zongolica, VERacRuz




Okatka se poyolamatl  tlen  kahwentlan  omotlakualtemoliaya,  wan okinamik sen astotl  tlen nihki ikompa apismiktoka,  ihkuak okittak poyohlamatl, okili.

—Notlallan otiwalahsiko wan axkan nimitzkuas.

Poyohlamatl  omomohti,  omotlalo  wan  owetzito  ipan  se  tetl  wan omokohkoh. Astotl okahsito wan okili:

—Axkan keman nimitzkuas. Poyohlamatl omotlatlahtih:
—¡Amo techkua!  nimitzilis  kanin  kateh  miaktin  poyohlamatkeh, tlen kualtis tikinkuas.  San techkawili ma nimopahtiti.

Astotl okinankili:

—Tlalia amitlah nikinahsis,  welika nimitzkuaki.

Astotl oyahki otlatemoto  kanin poyohlamatl okili; yineli okinahsito miaktin poyohlamatkeh, wan nochtin  okinkuah.

Poyohlamatl ichan omotlatito  wan okilkah tlen  astotl  okilihtewak. Ihkuak miak tonalli yopanohka,  poyohlamatl oksehpan kahwentlan omotlatemolito  wan ompa astotl iwan omonamik.

Astotl otlahtoh:

—Oksemi notlalan  otiwala, axkan welika nimitzkuas. Poyohlamatl okinankili:
—Otimokahkeh oksekimeh poyohlamatkeh  otikinkuaskia  wan amo

yen neh.

Había una gallina que buscaba su comida en un cafetal. En su andar encontró  accidentalmente a una zorra que por ahí también buscaba su alimento, entonces la zorra dijo:

—Viniste por mi territorio  y ahora te voy a comer.

La gallina aleteó y corrió asustada,  pero al no ver por donde pisaba, tropezó y cayó sobre una piedra lastimándose  una pata.  La zorra la alcanzó y cuando estuvo a punto de comérsela, la gallina lloriquean- do suplicó:

—¡No me comas por favor! Te voy a decir donde hay muchas gallinas para que puedas comer y saciar tu hambre, sólo déjame ir.

La zorra le contestó:

—Si no encuentro  las gallinas que dices, regresaré y te comeré.

La zorra salió en busca de las gallinas prometidas  y cuando las en- contró se las comió todas.

La gallina se fue a esconder a su gallinero, olvidándose del encuentro con la zorra. Pasaron varios días y al sentir  la necesidad de alimen- tarse,  salió al cafetal  y nuevamente  se encontró  a la zorra, y esta sentenció:

—Otra vez has venido por mi territorio,  ahora sí te voy a comer. Élla le aclaró:
—Quedamos en que ibas a comerte a las gallinas que te recomendé y no a mí.

La zorra le contestó:



Astotl okiwalhtoh:

—Neh  san  nitlalkawa,   axkan  sawel  niapismiki  wan  amo  kanah nikahsi tlenon  nikkuas.

Wan inon astotl apistoloktli,  okikua poyohlamatl.

Ika inin tlahtolli timomachtiskeh:  Amo nochi tikneltokiliskeh akin yitikixmatih  tekahkayawani.  Kuali ximixtentlapokah.


—A mí se me olvida todo lo que digo y sobre todo cuando no en- cuentro  que comer, hoy sólo sé que tengo  mucha hambre. Atrapó a la gallina y se la comió.
Esta cuento nos enseña  a no ser confiados y mucho menos a creer todo lo que nos digan los demás. Abran bien los ojos.


KIMICHIN WAN
MISTOMEH

EL RATÓN  Y LOS GATOS





noé zEpahua  namictlE

zongolica, VERacRuz




Sen kimichin techanko okalaktinemiaya,  ihkon tlatlamantli otlachtakakuaya.   Sen   tonalli   okinnamik   seki   mistontzitzinteh tlen inwan omawiltih, miak omopakiltihkeh,  ikinon kimichin omoyehyekoh, mohmostlatika  omokopaskia.

Okse tonalli okinnamik  miaktin  mistomeh  sawel wehweyi wan okinekiayah kikuaskeh. Omotlelo, omotlatitoh wan amo okikuahkeh, niman  okahsik  sen  mistonewatl  wan  okimokenti.   Niman oksemi okinnamik  mistomeh  wan amo okixmatkeh  kox yeh kimichin tlen achto okikuaskiah, ikinon okilihkeh:

—Ma tikkuati  sen kimichin, ik nikan omotlatih. Wan kimichin okinnankilih:
—Kemah, tiawih ma tikkuati.

Mistomeh otlayakankeh, wan techan  okahkalakitoh, satepan okipanowitoh sen weyatl, ipan sen kuawitl tlen ompa owetoka.
Kimichin okinnawatih mistomeh achto ma apanokah,  ihkuak oyayah itlahkotian kuawitl, sanelihki okitzinkopki wan omatlawihkeh. ihkon kimichintzin  iselti omokah wan oksehpa techan  tlachtakakuato.


Había una vez, un ratón que andaba por varias casas. En una de ellas, al entrar,  se encontró  a muchos gatitos  que se pusieron a jugar con él; se divirtió tanto que decidió frecuentar  el lugar.

En cierta ocasión encontró  a muchos gatos grandes, y éstos en lugar de jugar se lo querían comer, pero no pudieron porque él se escondió. En ese lugar encontró  una zalea de gato con la cual se disfrazó, y cuando los volvió a encontrar  le dijeron:

—Te invitamos a cazar un ratón que anda escondido por estos lugares. Y él les contestó:
—Sí, vamos.

Los gatos caminaron adelante,  se fueron por el vecindario y al lle- gar a un río, cuando se disponian  a cruzarlo sobre un improvisado puente de madera, mañosamente,  el ratón dizfrazado les propuso que ellos pasaran primero.
Cuando los gatos iban a la mitad del puente,  él volteó el tronco y, los gatos cayeron al agua y se los llevó la corriente.  Así, el ratoncito  se quedó sólo, y regresó a la casa a seguir jugando y comiendo.






MISTONTLI
ITLAXTLAWIL

EL PAGO DEL GATO


ViRginia  cocotlE  damián


zongolica, VERacRuz




Se mistontli  san tekitl  okinnonotzaya  sen itzkuintli, yeh okualanki wan okili:
—Amo   technonotza    tlamo    nimitztetexos    wan    nimitzkualis monakayo.
Miston owetzkak wan okihtoh:

—Nimotlalos  wan   nikuawtlehkos,    nepa   wehkapan   nimitztlatos kenemin timokuehsowa.
Nochipan  ihkon   okichiwaya  miston.   Se  kualkantika,  itzkuintli okiyehyeko:
—Axkan nimotlatis,  wan niman niichtakanehnentias wan nikitzkiti inon miston.
Miston okochtoka wan osolontoka, itzkuintli  yoliktzin  omotokihtia wan okimohtzolo, miston otzahtzik  wan okili:
—!Amo techkua¡  ayakmo nimitznekilis.

Itzkuintli  okikahkah.  Mostlatika oksemi miston okinekilito wan yeh okitlakawalti:
—Tlalia  amo   timoyektlalis    mistonkakalaxtli,   niktlakewas   okse tekuani  ma mitzkuaki.
Miston amo okineltokili, achto okimohmotlak, satepan ika sen tlakotl okitlalaxtzopitih.
Itzkuintli omehtewak wan okitlakewato sen koyotl ma kikuaki miston.

Ikinon    nemechilia    noyolikniwah;    ¡amo   xitlanekilikah!    tlamo antlapoloskeh, akin tlanekilia  nochipa kahsis itlaxtlawil.



Había una vez un gato, que siempre andaba molestando a un perro. En cierta ocasión, éste se enojó y le advertió:

—No me estés molestando, porque te voy a morder, te voy a quitar un pedazo de carne.

El gato se rió de manera burlona y le contestó:

—Sólo que me alcances, soy muy veloz, con facilidad treparé  a un árbol, y desde arriba voy a estar viendo como te enojas.

Y así, el gato siempre molestaba al perro. Un día muy temprano,  el perro pensó:

—Me voy a esconder y sin que se dé cuenta,  voy a agarrar a ese gato flaco.

Pero la oportunidad  se le presentó  cuando el gato estaba durmiendo y roncando.  Entonces el perro lo atrapó,  al momento gritó el mini- no:

—¡No me hagas daño! Ya no te voy a molestar.

El perro lo soltó y lo dejo ir. A la mañana siguiente  otra vez el gato comenzó a molestarlo, pero él siguió calmándolo:

—Si no te corriges, voy a decirle a un animal que te coma.

El gato no le creyó y siguió aventándole objetos, y luego con una vara le pico la panza, lo que enfadó más al can, por lo que éste le encargó a un coyote que se comiera al gato.
Por eso les digo; ¡Amigos, no molesten a los demás! porque ustedes van a perder. Al que molesta, siempre le darán su merecido.



MASATL WAN
TEKUANTEMOHKEH

EL VENADO
Y LOS CAZADORES


FlOrenciO  sAlVAdOr  cOcOtle  OltehuA

zongolica, VERacRuz




Okatkah  ome  iknimeh,  tlen  amo  okipiayah  tlen  kikuaskeh,  wan oyahkeh kuawtlan otekuantemotoh.

Ihtik akawalli onentoka se masatl. Tlakameh tlen ikompa otekuantemotoh  okinamikeh,  niman  okimelawilihkeh intepostlatoponil wan okitoponilihkeh. Masatl otzikuinki,  wan amo sen tlemitl okahxiltihkeh.

Masatl ocholoh,  wan tlakameh  wehka okitokakeh,  wan amo kanah okahsikeh. Mostlatika tekuantemohkeh oksemi okichiatoh kanin masatl pahpanowa, ixtakatzin omotlatihkeh ihtik akawalli, wehkawitl okichixkeh, wan ihkuak masatl onpanoko niman okitlatoponilihkeh, tlemitl ipan imetz okahxilti.

Yolkatzintliamowehkaowetzito.Tekuantemohkehokimomamaltihkeh wan inchan  okahxititoh. Ompa okixipehkeh,  otlakualchihkeh wan nochtin  chanehkameh  oyektlakuahkeh, omoyolchikahkeh  wan tepitzin  apistli okichololtihkeh.
Tikmatokeh masanakatl sahpanowa welik, wan ikinon miak tlakameh kintemowah inon yolkameh. Inon yolkatzitzinteh yitlantokeh, ikinon moneki tikinmalwiskeh wan ma tikinkawilikan  ma moyolitikah.

Dos hermanos  cazadores no tenían  que comer, y pensaron  en ir a buscar algún animal comestible al monte.

Un venado andaba  por el bosque comiendo, sin saber que por ahí estaban  los cazadores. Al llegar cerca de ellos se asustó  y salió co- rriendo, le tiraron un balazo sin atinarle.

El venado emprendió la huida y los hombres lo persiguieron  sin al- canzarlo,  éste  se escondió  sin que lo pudieran  encontrar.  Al otro día, los cazadores otra vez fueron a buscar la presa que se les escapó el día anterior,  se esperaron  escondidos entre  la maleza guardando silencio. Al poco rato el venado hizo su aparición.

Nuevamente los cazadores le dispararon,  el noble animal cayó muer- to. Los hombres cargaron su preciada carga hasta  llegar a su casa. Ahí destazaron  y prepararon  la carne; los familiares comieron bien ese día, saciando el hambre que les agobiaba.
Sabemos que la carne  de venado  es muy sabrosa,  por eso es muy apreciada y buscada por cazadores. Sin embargo, es necesario reco- nocer que si se siguen cazando indiscriminadamente  podemos acabar con esta especie.

YAKATANKACHTLI

NARIZ REDONDA





EzEquiEl  JiménEz  RomERo

























tEquila, VERacRuz




Nochipa kualkan,  ome pitzokonemeh  omonamikiayah  ikxitlan  sen xalxokokuawitl. Sen pitzotzintli nochi itlakayo mihmintik. Iteko okitokayotiaya:  “Yakatankachtli”. Okse pitzokonetl  sentetl  xipetztik itlakayo, iteko okitokayotih: “Pitzoxipetztli”.

Sen tonalli ihkuak omonamikkeh inon pitzokokoneh  opehkeh  mot- lahtlapowiah  wan “pitzoxipetztli ” okiwalihto:

—Nikitta  toteko kemeh  amo nechwelitta  wan, nikmachilia  kemeh san nechtlawelnotza. Nikitta okachi mitztlasohtla, mitznotza ika pa- kilistli, amati tlekan ihkon tikateh.

“Yakatankachtli” okinankili:

—Amo ximotekipacho!, toteko techtlasohtla, tikittas ihkuak techtzo- yoniskeh wan techkuaskeh, nochtin  motenpahpaloskeh wan moma- hpilpihpitzoskeh. Ihkuakon amo kiihtoskeh koch tiyakatankachikeh noso tipitzoxipetzikeh. Nochi tonakayo, sentetl  kiweliliskeh.

Inin tlahtolli kiihtosneki: ihkuak timikiskeh,  amikah okachi ipati.

Todas las mañanas se encontraban dos cerditos al pie de un guaya- bo. Uno era pinto, a quién su amo le llamaba cariñosamente:  “Nariz redonda”.

El otro cerdito no tenía  pelo alguno en todo el cuerpo, y su amo le llamaba con enojo “Cerdo pelón”.

En una ocasión cuando estaban platicando,  el “Cerdo pelón” dijo:

—Veo que nuestro  amo me mal mira,  y siento que me llama con enojo; en cambio a ti, te quiere más, te llama con cariño, no sé por qué vivimos así.

“Nariz redonda” le contestó:

—¡No te preocupes compañero! Nuestro amo sí nos quiere, verás que cuando nos guisen y nos coman, hasta los dedos se van a chupar.

Entonces no dirán si somos de nariz redonda  o si estamos pelones, pues nuestra  carne habrán de saborearla por igual.

Esto quiere decir que después de muertos, nadie vale más ni menos.



ITZKUINWEWE WAN
ITZKUINKONETL

EL PERRO  VIEJO Y EL CACHORRO


FlAViO  cOxcAhuA  rOmerO

ixtaczoquitlan, VERacRuz



Sen itzkuinwewe iselti onentinemiaya, opanoto  inawak se nakana- makaloyan, ompa okittak  sen omitl tlalpan  owetoka, okiihneki wan omotenpahpaloh,  okinekiaya  kikuas,  amo  kemanian  okittak   sen omitl ihkon ik welik, wan omoyehyeko:

—Tlalia nikwilanas inon omitl, kox itlah nimochiwas?

Niman  omotokihtiah  kanin  omitl  okatka, nihki  ompa  oyetoka  sen itzkuinkonetl kakalachtik wan okikuasnekiaya inon omitzintli,  san omochixtoka amo ma kiitta nakanemakani, tlamo welitis okipachiliskia ikinon amo omotokiaya, itzkuinwewe omoyolewak wan okihto:

—¡Amo nikmawilia nekan  nakanamakani!  Nekan omitl welika nikkuas!

Itzkuinkonetl opehki kiixnahnalka wan ipan omakahkah itzkuinwewe. Inon  tonalli itzkuinkonetl amo okahsiaya  tlenon  kikuas.  Nakane- makani okinittak  wan okiaxoyawih itzkuinwewe,  inin, omitl okika- makuik wan otzikuintewak. Ihkuak yokikuaskia, oksemi okittak itzkuinkonetl ompa mayantok, okiiknomah wan okili:

—Xikkua! Teh okachi tiknehneki ! Ik nepa oksen omitl nikahsis.

Wan oyahtikiski,  oksekan omotlakualtemolito. Amo wehkawitl oko- nahsik  itlakual.  Inon tonalli, itzkuinkonetl wan itzkuinwewe kual- tzin otlakuakeh.

Inin  tlahtolli technechtilia kuali ma timotlayehyekoltikah Tla keh tikpia  tlakualli,  xikmaka akin okachi itech  monekis. ¡Xiktlamaka!,
¡amo xitzotzokati!





En cierta  ocasión un  perro viejo pasaba cerca de una  carnicería  y se dió cuenta  que estaba  tirado  un  pedazo de hueso  se veía muy exquisito,  de sólo verlo se le caía la baba, jamás había tenido  una oportunidad  como ésta y pensó:

—Si me acercó a jalarlo, ¿qué podría pasarme?, tan sólo es un pedazo de hueso.

De inmediato se acercó sigilosamente,  sin ver un cachorro flaco y des- nutrido que estaba sentado justo a la entrada de la carnicería, también observando el hueso, pero que no se atrevía a comérselo por temor al carnicero. El perro viejo se animó y entre dientes dijo:

— ¡No le temo a ese carnicero! ¡Me comeré ese rico hueso!

Se fue acercando disimuladamente,  pero nunca imaginó que el cacho- rro se molestaría tanto que empezó a ladrarle porque también quería comida para ese día. El cachorro sin ningún  temor se le enfrentó  a mordidas,  y eso alertó  al carnicero  que lo quiso correr  echándole agua que él esquivó.

El perro viejo logró su objetivo, iba a comerse el rico hueso, pero al observar al cachorrito hambriento le dijo:

—¡Ten come! ¡Te hace falta más a ti que a mí! Enseguida me consigo otro.

Y así lo hizo. Finalmente los dos perros obtuvieron alimento por ese día.

Por eso, si tienes posibilidades de darle de comer a quien lo necesita,

¡dale!, ¡no lo dudes!


TLAKATLATZIHKI

EL HOLGAZÁN


lEonEl  xoloctlE  zEpahua


ixtaczoquitlan, VERacRuz




Okatka sen  tlakatzintli sahpanowa  tlatzihki. Kemin amo otekipa- nowaya amo okipiaya tlen kikuas, ikinon sen yowalli omixewih tetla- llan eloichtekito. Ihkuak yokitemitih  ikostal owetzki itlawiloni tlen okiwikatoka  owalsewik, ayakmo oxotlak,  oyahki  omotlahtitia wan amo okittak  kanik mokxikuepas, ikinon omostowi.
Ompa tlihtik  miak onehnenki  ikinon miak osotlawik. Tlalpan omo- tzoponih  wan okochki, ihkuak oihsak, ok tlayowahkan  okatka,  ni- man opehki kitemowa kanik kisas, kemin amo okahsik, omoyolkuiti wan okiyehyeko:
—Axan! kenemin  nikisas? Tlalia amo nitlachtekiskiah, tlasi  noko- chanko nikochtok.
Satepan chikawak okuawtzahtzik:

—Techpalewikah! Amo kualti nikisa!

Sen tetah, kualkantzin otlachiato imilah, wan okittak miak milowatl chapantok wan elotl  okikuihkuilihkeh. Ompa okikak ihtik  se weyi ostoktli,  sen itlakaikni  otzahtzitoka, nimantzin  okinnotzato okse- kintin  iyolikniwah ma kipalewikah kikixtiskeh.  Ihkon okikixtihkeh inon tlatzihkatlakatl iknochi ipoxah tentok ika kuahkuali elotl. No- chtin tlakameh okiixilihkeh:
—Tla keh yen teh titlachtektinemih! Yeh okiwalihtoh:
—Techtlapohpolwikah noyolikniwah, ayakmo nemechtlachtekilis ni- tekipanos  wan nikuepas tlen onikichtek.
Mostlatipan chikawak opehki tekipanowa wan ihkon okimotlanili it- lakual. Xikahsikamatikah inin tlahtolli: Tlalia itlah ankinekih,  oka-
chi kuali xitekipanokah, wan amo xitlachtekikah.



Hubo una vez un hombre perezoso, no trabajaba,  y por eso no tenía qué comer. Una noche se atrevió a salir a robar elotes.  Al estar lle- nando su costal soltó la lámpara que llevaba y se apagó. Se alejó de ahí temiendo ser descubierto, y sin darse cuenta cayó en un sótano, durante  largo rato buscó una salida, hasta que se cansó.

Por el cansancio se quedó dormido sobre el suelo y no vio el amane- cer porque dentro  del sótano  estaba  oscuro. Así, comenzó a buscar una salida por todos lados. Al no encontrarla  se arrepintió de su mala accion y pensó:

—¿Y ahora? ¿Cómo voy a salir? Si no hubiera venido a robar estuviera durmiendo en mi cama.

En su desesperación, empezó a gritar diciendo:

—¡Ayúdenme!, ¡no puedo salir!

El dueño del maizal lo fue a ver, se dio cuenta  que muchas plantas estaban tiradas y sin elotes, a la vez escuchó gritos de alguien, pro- venientes  del sótano que se encontraba  en su terreno.  De inmediato buscó a sus amigos para sacarlo, y después de un rato de esfuerzos salió junto con un costal de los mejores elotes. Disgustados los pre- sentes le reprocharon:

—Así que, ¡tú eres quien roba los elotes! El hombre flojo contestó:
—Perdóname por meterme a robar en tu terreno,  no volveré a hacer- lo, voy a devolver lo que te quité, con mi trabajo.
Así lo hizo, ya no volvió a robar, mejor se puso a trabajar para ganar- se la comida. Aprendan la lección. ¡Trabajen! ¡No roben!


ICHPOCHTLI  TLEN
OKIMONAMIKTI TLAWELILOKTLI

LA MUCHACHA  QUE SE CASÓ CON  EL DIABLO


Juan  tzanahua  anastasio

tExhuacan, VERacRuz




Okatka sen  ichpochtli,  tlen  miak omoweynekiaya.  Sawel kualtzin omottaya.  Ikinon okiyehyehkowaya:

—Itech  inin  altepetl  amonkah  sen  telpochtli  kemin  neh  nikneki, tlen iwan onimonamiktiskia.

Ichpokatl amo okinneltokiliaya  nochtin  telpochtin  tlen okintlahtla- powiaya, san okihyehyekowaya:

—Telpochtli tlen  nechmonamiktis,  moneki yetos  kualtzin  wan to- minyo.

Ikinon  amo okahsiaya  akin  kimonamiktilis,  sen  tonalli okitlapowi sen telpochtli  tominyo wan amo okinankili,  ichtakatzin omoyehye- ko:

—Inon telpochtli miak tomin kipia, okichiwaskia iwan nimona- miktis...  san keh nikitta  amo kualtzin.

Okse tonalli, okitlapowi tekiwahtlayakanki itelpoch,  wan nihki amo okiyeknankili,  oksemi omichtakatlapowi:

—Inon telpochtli  sawel kualtzin,  kualtiskia nikmonamiktilis… ¡ma- chitlah tomin kipia…!

Ihkon  nikan  nepan  onenemiaya.  Ahsik sen tonalli, okintlahpaloto itlaiwah tlen wehka ochanchiwayah, oahsito kanin ohtli nawkan moxelowa.
Ompa okittak sen telpochtli santekitl kualtzin, wan tzopontiwitz ipan sen yolkatl tliliwik, inon telpochtli  kuahkuali  itzotzol  kikentiwitz,  omottaya miak tomin okipiaya. Kanin okinamik, telpoc htli niman okili:



En un pueblo pequeño una muchacha que creia ser muy bonita,  por sobre todas las demás sentía que nadie la merecía, que era única en el pueblo, y sólo por este hecho, pensaba:
—En este pueblo no existe el muchacho que me merezca, nadie de aquí puede casarse conmigo.
Siempre vacilaba con todos y con nadie se portaba  seria. En cierta ocasión le habló el hijo del hombre más rico del pueblo. Y pensó:
—Este es rico… pero feo, no me conviene.

En otra ocasión, fue el hijo de la máxima autoridad  municipal, pero tampoco le correspondió porque aunque guapo, era pobre. Dijo:
—Este es guapo… pero no tiene mucho dinero.

O sea que el hombre con el que quería casarse debería ser guapo y adinerado. Así pasó el tiempo sin cambiar su actitud,  y cierto día fue a visitar a sus tíos que vivían lejos del pueblo, y al pasar por un cru- cero vio que se acercaba un joven guapo y bien vestido, cabalgando en un caballo negro. A simple vista se pensaría que se trataba  de una persona adinerada.

Cuando se encontraron el joven le habló con fines matrimoniales  y ella de inmediato le contestó  de la siguiente manera:

—Si en verdad me quieres, vamos a casarnos dentro de ocho días.

Llegó el día en que se casaron y se dirigieron  a la casa del joven, la cual estaba deshabitada  y en penumbras.  A la hora de dormir, la joven arregló el lugar en que dormirían, mientras que su esposo daba de comer a su caballo.



—Tlalia tehwatzin  tikmonekiltis  tiyetos  nosiwatzin,  axkin tiktlalis- keh tonalli ihkuak timonamiktiskeh.

Ihkon ichpochtli omichtakayehyeko:

—Axan keman yonikahsik telpochtli  tlen nopakilis. San niman okinankili:
—Tla yinelli techtlasohtla, chikomaxan timonamiktiskeh. Kuali omoyektlapowihkeh  wan sehsekan oyahkeh inchan.
Ihkuak ahsik inon tonalli, omonamiktihkeh, oilwichihkeh wan kual- tzin   otlahtlakuahkeh.  Niman  telpochtli   ichan  okiwikak  inamik, ompa kalihtik tlakawtok. Kallan otlamixtenki wan otliowak. Satepan siwatl omotlasowih, telpochtli otlasewih wan inawak omokochtekato ika nochin itlakem. Miak tonalli opanotiah,  wan telpochtli  nochipan ihkon okichiwaya, ichpochtli omoyehyeko:

—Tlekan ihkon kichiwa nonamik, Koxamo itlah kimotlatilia?

Sen yowalli ihkuak  kuali  yokochki  itlaka,  yoliktzin  okimahmaso. Sanelihki okimachilito itlakayo sawel tzohmio wan kuitlapileh. Okahsikamah, inamik tlen inawak okochtoka, amo nelli tlakatl,  yen tlawelilok. Inin wewetlahtolli kihtosneki: Tlalia se takko kahki sapa- nowa kualtzin,  amo kipia tlen moweyinekis, wan amo san yeh tomin kitzintokatinemis. Tla keh  ihkon  kichiwas,  Welitis  yen  tlawelilok kahsiki wan kualtis kimonamiktilis.


Ella observó que su cónyuge se acostaba con toda su vestimenta,  lo que despertó dudas en la muchacha sobre la personalidad  de su es- poso. Éste, siempre evitaba estar con ella al momento de cambiarse la ropa.

Una noche  ella se dispuso a descubrir  lo que escondía  su marido. Esperó a que se durmiera y comenzó a meter las manos bajo su ropa. Grande fue su sorpresa al sentir  que todo el cuerpo estaba  peludo, pero además tenía  cola. Fue entonces cuando se dió cuenta  que se había casado con el diablo.
La enseñanza  de este cuento es que las muchachas no deben preocu- parse tanto por la belleza física, ni por los placeres que produce el dinero en abundancia.  Lo más preciado de toda persona es la senci- llez y belleza interna  que son los valores morales.


Comentarios

Entradas populares